Kryzys na Odrze: NIK Wskazuje Błędy i Drogi Naprawy
Lato 2022 roku na rzece Odrze było świadkiem nie tylko masowego śnięcia ryb, lecz także bolesnego upadku systemu zarządzania kryzysowego i ochrony środowiska. Sprawdź, jakie błędy i opieszałości doprowadziły do tego ekologicznego dramatu, oraz jakie rekomendacje Najwyższa Izba Kontroli proponuje dla zabezpieczenia przyszłości naszych rzek.
Kryzys ekologiczny na Odrze, który miał miejsce latem 2022 roku, obnażył zaniechania i błędy w działaniach organów państwowych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo ekologiczne i gospodarkę wodną. Odra, dotknięta masowym śnięciem ryb spowodowanym toksyną wytwarzaną przez złote algi, stała się areną niekompetencji i opieszałości administracji publicznej.
W pierwszej fazie kryzysu organy administracji państwowej pozostawały biernie, nie podejmując skutecznych działań zaradczych. Brakowało skoordynowanego obiegu informacji, struktur zarządzania kryzysowego i działań mających na celu ochronę środowiska. Alarmujące informacje o śnięciu ryb były ignorowane lub nie otrzymywały właściwej rangi, co przyczyniło się do opóźnienia w reakcji na zaistniałą sytuację.
Niewłaściwie funkcjonujący system alertów i zakazów korzystania z Odry dla ludności, brak działań na rzecz usunięcia martwych ryb oraz niedostateczna koordynacja władz, spowodowały dalsze zanieczyszczenie rzeki i pogorszenie stanu wód, zwłaszcza w województwie zachodniopomorskim.
Kontrola Najwyższej Izby Kontroli (NIK) skupiła się na ocenie przygotowania struktur państwa do zarządzania kryzysem oraz okolicznościach, które doprowadziły do kryzysu ekologicznego. Zwrócono uwagę na ospałość organów państwa, które nie podjęły odpowiednich działań nawet po otrzymaniu alarmujących sygnałów. Brak skutecznego obiegu informacji i niezwłoczne przekazywanie ich do Rządowego Centrum Bezpieczeństwa spowodowały, że alerty ostrzegawcze docierały do ludności z kilkunastodniowym opóźnieniem.
Krajowy Plan Zarządzania Kryzysowego nie przewidywał zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem wód powierzchniowych, co dodatkowo utrudniło skuteczną reakcję na kryzys. Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego nie zrealizował istotnych zadań, a jego rola ograniczyła się do sformułowania kilku rekomendacji.
Minister Infrastruktury, odpowiedzialny za gospodarkę wodną, nie podjął skutecznych działań koordynacyjnych, co spowodowało opieszałość w usuwaniu martwych ryb i utrudniło skoordynowane działania. Brak monitoringu i analizy skuteczności działań PGW WP oraz brak powszechnego dostępu do wyników badań i pomiarów jakości wody pogorszyły sytuację.
Złe przygotowanie organów państwowych do przeciwdziałania zagrożeniom środowiskowym oraz brak skutecznych działań na rzecz ochrony wód powierzchniowych stały się jasne podczas kryzysu na Odrze. Przepisy nie były dostatecznie restrykcyjne, a złagodzenie norm w 2023 roku jeszcze bardziej zwiększyło zanieczyszczenie rzeki.
Kryzys ten ujawnił także braki w wymianie informacji pomiędzy podmiotami zajmującymi się badaniami jakości środowiska a tymi odpowiedzialnymi za gospodarowanie wodami. Brak zintegrowanego systemu informatycznego uniemożliwił skuteczną analizę danych i planowanie działań.
Wnioski z kontroli NIK wskazują na potrzebę rewizji polityki państwa w zakresie gospodarki wodnej, skutecznego zarządzania kryzysowego oraz poprawy współpracy pomiędzy organami na różnych szczeblach administracji. NIK zaleca podjęcie działań naprawczych, w tym wprowadzenie zmian legislacyjnych, zwiększenie budżetu na ochronę środowiska, uzupełnienie i doskonalenie planów zarządzania kryzysowego oraz wdrożenie nowoczesnych systemów monitoringu i analizy danych dotyczących jakości wód powierzchniowych.
Autor Redakcja
Źródło NIK